Eigen onderzoeken

1. Staalnamen voor verder onderzoek

Kropswab

Het nemen van een kropswab, door middel van een wattenstaafje gedrenkt in fysiologisch water, kan bij alle vogelsoorten uitgevoerd worden. Als dit onmiddellijk onder de microscoop bekeken wordt, ziet men soms de aanwezigheid van ‘flagellaten’ die dan schommelende of draaiende bewegingen maken en met contrast zeer goed kunnen waargenomen worden.Ook de eitjes van luchtpijpwormen en haarwormen kunnen op deze manier makkelijk vastgesteld worden omdat de vogels deze regelmatig opwerpen vanuit de luchtpijp of krop.

   

 Cloacaswab

Met een fijn wattenstaafje kan men een staal nemen vanuit de cloaca. Dit moet zeer nauwkeurig gebeuren want het is de bedoeling om epitheelcellen van de cloacawand te oogsten voor onderzoek op Chlamydiophila (papegaaienziekte) of Polyomavirus. Deze kunnen via speciale testen of kleuringen aangetoond worden.

Mestonderzoek

Het is essentieel om mestonderzoek te doen bij vogels. Heel wat parasitaire ziekten kunnen hierin opgespoord worden. Het is aangeraden om zelf een vers meststaal mee te brengen naar de dierenarts voor het geval er niets onderaan de kooi te vinden is. De mest kan verzameld worden in een klein plastiek of glazen potje. Tijdens het transport wordt altijd een krant of een glad papier onderaan de kooi gelegd zodat “vers” mestonderzoek kan plaatsvinden.

   

De uitwerpselen bij vogels bestaan uit drie delen: het verteerde voedsel (groen-bruine fractie), de uraten en een fractie water:

De verteerde voeding kan eitjes bevatten van heel wat parasieten bv spoelwormen, haarwormen, lintwormen en luchtpijpwormen. Ook protozoaire infecties kunnen vastgesteld worden zoals de eitjes van coccidiose, de zogenoemde oocysten. Soms bevatten de uitwerpselen onverteerde zaden, ook dat geeft een indicatie van de aanwezigheid van maagschimmel of zelfs een virus. De kleur van het verteerde voedsel is afhankelijk van de hoeveelheid voeding die opgenomen wordt en soms ook van wat er allemaal inzit. Hoe minder de vogel eet hoe galgroener de uitscheiding. Dit zien we soms van nature uit ’s ochtends. Bij het eten van rode biet of toegevoegde kleurstoffen kan deze kleur bepalend zijn voor het eindproduct.

De uraten moeten normaal een hagelwitte kleur bezitten. Wanneer deze fel groen verkleuren kan dit duiden op een ernstige leverafwijking die we kennen bij psittacosis en longaspergillose. Een rode kleur daarentegen kan een aanwijzing zijn van een zware metaalvergiftiging, de mest lijkt dan eerder op tomatensoep.

De fractie water is helder, doorzichtig van kleur en afhankelijk van het moment. Bij elke vorm van stress kan deze fractie vergroten. Sommige ziekten veroorzaken een verhoogde wateropname waardoor er uiteraard veel te veel water moet uitgescheiden worden. Vaak wordt dit verward met diarree.

Bloedname

Er zijn verschillende aders waar men bloed kan nemen voor serologische onderzoek. Let wel dat men gelimiteerd is in volume: een gezonde vogel kan zonder problemen 10% van zijn bloedvolume verliezen en ongeveer 10% van zijn lichaamsgewicht is bloed. Men kan dus rustig van een vogel van 100 gram 1 ml bloed afnemen zonder het minste risico. Voor een routine bloedonderzoek is maar 0.3 ml nodig.

   

Sinds oktober 2007 beschikt dierenartsencentrum Trigenio over een eigen bloedanalysetoestel. Met dit toestel is het mogelijk een volledig bloedonderzoek uit te voeren met een paar druppels bloed. Dit maakt het uitermate geschikt voor bloedanalyses zelfs bij kleine vogels.

Dit bloedonderzoek levert belangrijke informatie op aangaande orgaanfuncties: de werking van lever, nieren, spieren kunnen geëvalueerd worden. Ook wordt de bloedspiegel van oa Calcium, Fosfor en glucose bepaald.

Een belangrijk voordeel is tevens dat er reeds na 20 minuten een resultaat is, wat toelaat kort op de bal te spelen en een snelle behandeling in te zetten.

Staalname voor bacteriologie

Allerlei stalen kunnen genomen worden om door te zenden naar een laboratorium. Het is belangrijk dat het verse stalen zijn om een juiste diagnose op te leveren zodat het gevaar van bijbesmettingen zo klein mogelijk is. In het lab wordt een kweek opgezet op voedingsbodems en wordt gezocht naar de aanwezigheid van bacteriën. Nadien kan een antibiogram gemaakt worden die ons vertelt welke medicatie voor de gevonden ziekte de beste werking vertoont.

2. Speciale onderzoeken

Radiografie

Radiografieën moeten enkel genomen worden wanneer de zieke patiënt voldoende stabiel is om de stress van het manipuleren aan te kunnen. Lichte verdoving of een korte gas anesthesie vermindert deze stress aanzienlijk en geeft meer mogelijkheden om een goede positionering te bekomen voor de foto.

   

Wat met het blote oog niet zichtbaar is, kan soms duidelijk gemaakt worden door een röntgenopname. Een RX foto is belangrijk bij het opsporen en beoordelen van breuken, vreemde voorwerpen die mogelijk zijn opgegeten, legnood, longontsteking, kliermaagdilatatie, aspergillose, etc …

Voornamelijk vogels die ergens tegenaan gevlogen zijn moeten nauwkeurig bekeken worden voor mogelijke breuken alvorens een behandeling voor te stellen en een prognose te kunnen maken.

Endoscopie

Wegens de bijzondere bouw van vogels, meer bepaald het ademhalingsstelsel, zijn zij uitstekende kandidaten om een kijkoperatie op uit te voeren. Vogels beschikken namelijk over twee longen die niet kunnen bewegen, verbonden met 7 luchtzakken. Zodoende is heel de borst- en buikholte steeds gevuld met gewone lucht en kan men gewoon een kijkje nemen tussen al de organen.
De vogel wordt hiervoor onder een snelle narcose gebracht door middel van een maskertje en het is daarom aangeraden om een vasttijd van 3 à 4 uur te respecteren. Voor roofvogels best 1 dag geen eten geven. Dit om uitbraken van de kropinhoud te vermijden.

   

Endoscopisch onderzoek is een eenvoudige en snelle manier om belangrijke informatie te bekomen van de inwendige organen. Meestal wordt voor deze kijkoperatie gebruik gemaakt van een rigide endoscoop van 2.7 mm. Men kan nagaan hoe de geslachtsorganen er uitzien (mannelijk, vrouwelijk, geslachtsrijpheid), men ziet de long en de luchtzakken in verband met een mogelijke ontsteking of schimmelinfectie, men beoordeelt de grootte van de lever en milt, men controleert of de nieren gezwollen staan of niet en tenslotte kunnen maag en darmstelsel bekeken worden.
Vroeger werd endoscopie enkel uitgevoerd bij de grotere vogelsoorten. Mits enige ervaring kan dit nu gebeuren bij vogels vanaf 30 gram lichaamsgewicht. De ingreep neemt maar enkele minuten in beslag maar levert waardevolle informatie op.

3. Autopsie

Autopsie blijft nog altijd een goede methode om de doodsoorzaak te achterhalen of om een diagnose te bevestigen. De procedure moet systematisch en steeds op dezelfde manier gebeuren (zie verschillende stappen). Men kan tot 72 uur na de dood een autopsie laten uitvoeren op voorwaarde dat de vogel na sterfte onmiddellijk in de koelkast gelegd wordt. Indien dit niet mogelijk is, vriest men de vogel best zo vlug mogelijk in. Bij zomerse temperaturen gaat de ontbinding namelijk zeer snel. Ook dode jongen in het nest gaan vlug rotten en zijn dan niet meer bruikbaar voor verder onderzoek. In de meeste gevallen wordt de autopsie uitgevoerd in het dierenartsencentrum zelf.

De afgekoelde vogel wordt eerst met 70% alcohol nat gemaakt en ontsmet. Alzo kunnen de veren geopend worden en ziet men de borst en buik.

Na het openen van de huid, door een incisie te maken over het borstbeen heen, wordt het lichaam gestroopt.

Daarna wordt het borstbeen met spieren verwijderd zodat een overzicht bekomen wordt van de hele borst- en buikholte.

Alle organen kunnen bekeken worden alvorens deze te verwijderen. De punt van het staafje wijst de milt aan die normaal verscholen is onder de maag. Ook wordt de snavel geopend en gekeken naar de luchtpijp.

Als het hele spijsverteringsstelsel verwijderd is heeft men een kijk op het hart, de longen, de geslachtsorganen (hier een eierstok) en de nieren. Nadien kunnen afdrukpreparaten gemaakt worden van lever, milt, long, nier en hart. Deze worden gekleurd en microscopisch bekeken. Soms worden weefselstukjes bewaard in 10% formaline voor histopathologisch onderzoek (bevroren weefsels voldoen niet). Allerlei stalen kunnen genomen worden voor bacteriologie, mycologie of virologie en doorgestuurd worden naar gespecialiseerde laboratoria.

Afdrukpreparaat van de darmwand van een kanarie met atoxoplasma.

<naar hoofdpagina vogels>